België heeft momenteel een goed ontwikkelde landbouwsector die grotendeels in staat is om de nationale voedselzekerheid te garanderen. Echter, de snelle terugval in het aantal actieve landbouwers vormt een ernstige bedreiging voor de eigen voedselproductie op lange termijn. Dit document analyseert de belangrijkste uitdagingen en mogelijke oplossingen om de voedselproductie in België te waarborgen.
Nog maar 1 landbouwer per 560 inwoners
De Belgische landbouwsector heeft de afgelopen decennia een sterke afname van actieve landbouwers gekend. Waar er in 1980 nog meer dan 100.000 landbouwbedrijven waren, blijft er vandaag nog slechts een derde daarvan over. Er rest ons binnen België nog 1 landbouwer per 560 inwoners, binnen Europa is dit 1 landbouwer per 47 inwoners.
Vooral kleine familiale landbouwbedrijven verdwijnen, terwijl grootschalige bedrijven steeds dominanter worden. Tegelijkertijd vergrijst de sector in snel tempo: meer dan 50% van de boeren is ouder dan 55 jaar en minder dan 10% is jonger dan 40 jaar. Dit leidt ertoe dat veel landbouwbedrijven verdwijnen zonder opvolging.


Bovendien zorgen economische factoren zoals stijgende energiekosten, dure landbouwgronden en strenge milieuregels ervoor dat landbouw steeds minder aantrekkelijk wordt voor jonge ondernemers. Hierdoor wordt België steeds afhankelijker van voedselimport, wat de nationale voedselzekerheid kwetsbaar maakt voor prijsschommelingen en geopolitieke crises.
Gevolgen van de terugval landbouwers
De afname van actieve boeren heeft meerdere gevolgen voor de voedselzekerheid:
- Afhankelijkheid van import: Minder lokale productie betekent dat België meer voedsel moet invoeren, wat de prijzen kan doen stijgen en de kwaliteit doen dalen.
- Verlies van landbouwkennis: Minder jonge landbouwers betekent dat traditionele landbouwtechnieken en -kennis verloren kunnen gaan.
- Kwetsbaarheid voor wereldwijde crises: Internationale handelsschommelingen, zoals graantekorten door conflicten, kunnen een directe impact hebben op de Belgische voedselvoorziening.
- Afname van biodiversiteit en duurzaamheid: Grootschalige landbouwbedrijven focussen vaak op monoculturen, wat de bodemkwaliteit en diversiteit van gewassen kan verminderen.
Wat eten we morgen?
Om de Belgische voedselzekerheid op lange termijn te garanderen, zijn er verschillende strategieën die de overheid en landbouwsector kunnen implementeren:
1. Stimuleren van jongeren in de Landbouw
- Financieel ondersteunen van jonge boeren door het wegnemen van belemmeringen (vergunningen, drempels) waardoor rechtszekerheid ontstaat wat dan weer leidt tot vlotter bekomen van bankondersteuning.
- Betere toegang bieden tot landbouwgrond via afschaffing registratierechte, grondenbanken of erfpachtmodellen.
- Meer promotie en educatie over landbouwberoepen om jonge ondernemers aan te trekken.
2. Inzetten op duurzame en efficiënte Landbouw
- Precisielandbouw en vertical farming ontwikkelen om productiviteit te verhogen zonder extra grondgebruik.
- Investeren in circulaire landbouw, waarbij restproducten hergebruikt worden.
- Het gebruik van technologie, zoals drones en geautomatiseerde machines, aanmoedigen om arbeidsintensieve taken te verlichten.
3. Voedselproductie diversifiëren en lokaler maken
- De korte voedselketen versterken door boeren rechtstreeks te laten verkopen aan consumenten.
- Alternatieve eiwitbronnen, zoals plantaardige eiwitten en insectenkweek, stimuleren.
- Stadslandbouw en daktuinen verder ontwikkelen om stedelijke voedselproductie te bevorderen.
4. Overheid en beleid aanpassen
- Administratieve lasten voor boeren verminderen.
- Landbouwgronden beschermen tegen verstedelijking en industrie.
- Subsidies verschuiven naar duurzame en kleinschalige landbouwinitiatieven.
Conclusie
Hoewel de Belgische landbouwsector vandaag nog steeds voldoende voedsel produceert, kan de snelle terugval van het aantal landbouwers de voedselzekerheid in de komende decennia in gevaar brengen. Zonder gerichte acties dreigt België een groot deel van zijn voedselautonomie te verliezen en steeds afhankelijker te worden van import. Daarom is het essentieel om in te zetten op verjonging, innovatie en duurzame landbouwtechnieken om de toekomst van de Belgische voedselvoorziening veilig te stellen.
Bron: Agentschap Landbouw en Zeevisserij op basis van Statbel (Algemene Directie Statistiek – Statistics Belgium)