Sonja, een schuilnaam voor een Vlaamse 50-jarige sollicitant met een minder zichtbare arbeidsbeperking, vulde voor een sollicitatie bij TooGoodToGo een webformulier in. Op het einde van dat formulier werden er een aantal vreemde vragen gesteld.
1. Man, vrouw of non-binair?
2. Afkomst omschrijven: zwart of Afrikaans, Oost-Aziatisch, Spaans of Latijns-Amerikaans, inheems, Midden-Oosters of Noord-Afrikaans, Pacifische eilandbewoner, Zuid-Aziatisch of Zuidoost-Aziatisch, blank, twee of meer afkomsten, andere, “Ik wens niet te antwoorden.”
3. Zou je jezelf omschrijven als een deel van de LHBTI-gemeenschap?
4. Heb je een beperking of chronische aandoening? Fysiek, visueel, cognitief, emotioneel of andere aandoening die substantieel verschillende dagtaken verhindert, mobiliteit en communicatie incluis? Zoals zien, horen, spreken en leren.
Sonja
Sonja was uiteraard geschoffeerd door deze vragen, wie zou haar dat kwalijk nemen? Toch is dit dagelijkse kost voor Amerikaanse sollicitanten. Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan is het de normaalste zaak van de wereld dat je vragen over je afkomst of etniciteit beantwoordt. Zoiets heeft wortels in het relatief recente slavernijverleden en de uitdrijving van de inheemse Amerikanen. Ook vragen over genderidentiteit en geaardheid zijn in sommige progressieve staten eerder de regel dan de uitzondering, aangezien ‘positieve discriminatie’ aangemoedigd wordt. Er wordt dus rekening gehouden met unieke gevoeligheden in een land met een unieke geschiedenis: is de paus katholiek? Maar wat heeft dit met Sonja te maken en waarom moet zij een buitenlandse sollicitatieprocedure doorlopen?
TooGoodToGo
TooGoodToGo is een Deens bedrijf opgericht in 2015. De gelijknamige mobiele applicatie heeft als doel zoveel mogelijk voedsel te redden door het voor een prikje te verkopen net voordat de houdbaarheidsdatum is verstreken. Na de Europese markt begon het bedrijf in oktober 2020 zich op de Noord-Amerikaanse markt te richten. Deze uitbreiding genoodzaakte de aanwerving van personeel aldaar, met bijhorende Amerikaanse normen en waarden voor screenings tijdens het sollicitatieproces. Op een of andere manier is de vragenlijst voor sollicitaties klakkeloos door de Belgische TooGoodToGo-collega’s overgenomen, zonder ook maar een bedenking te maken over het feit dat het hier geeneens over een Nederlandstalig formulier ging.
Public Relations vs. arbeidsrecht
Laurine Poortmans, de PR-verantwoordelijke van TooGoodToGo, beweert dat de antwoorden anoniem verzameld werden en er dus geen rekening mee werd gehouden in de selectieprocedure. “Het was om goed te doen,” meende de PR-verantwoordelijke, “het is het tegenovergestelde van discriminatie aangezien we een zo divers mogelijk personeelsbestand willen”.
Stijn Demeestere, advocaat arbeidsrecht bij Deloitte Legal, laat er echter geen twijfel over bestaan dat een werkgever niet mag vragen naar religieuze overtuiging, nationale afstamming, handicap of politieke overtuiging. “Ook is het verplicht om zorgvuldig met persoonsgegevens om te gaan,” benadrukte de advocaat.
Concurrerende vrijheidsmodellen
Wie nu solliciteert zal deze vragen niet meer vinden, want het consumentenprogramma heeft zijn werk gedaan en Xavier Taveirne mag zeker een pluim op z’n hoed steken. Maar moeten we echt toestaan dat onze samenleving steeds verder geamerikaniseerd wordt in een tijd waar de VS steeds minder de regie willen nemen in West-Europa? Kunnen we ons permitteren om onze lokale gewoontes en wetten aan de kant schuiven voor een vreemd model en moeten we niet eerst de vraag stellen of we zoiets eigenlijk wel willen?
In ons model wint de aanhouder, diegene die de beste kwalificaties en vaardigheden bezit, kortom wie het meest geschikt is voor de job, ongeacht van factoren waar je geen invloed op hebt. In de VS kan een uiterlijk kernmerk of het geslacht waar je op valt op zich al een factor zijn die meetelt voor de selectieprocedure. Er wordt vanuit gegaan dat een werkgever actief kiest voor een kandidaat en effectief een persoonlijke voorkeur mag uitspreken. In de Amerikaanse optiek is een werknemer-werkgeverrelatie eentje van vertrouwen en heeft carrière een veel grotere rol in de identiteit van de Amerikaan. Dat staat in sterk contrast met ons systeem, waarin de baas vaak wordt gezien als vijand of onderdrukker, voor wie we werken in functie van ons persoonlijk leven.
Twee modellen die streven naar een zo eerlijk en vrij mogelijke overeenkomst tussen werknemer en werkgever. Het is duidelijk dat onze waarden niet hun waarden zijn, en dat is maar goed ook.
Jeroen Penninck
Bron: VRT (2025). Radio 2: WinWin. Editie 13 maart 2025. Link: https://www.vrt.be/vrtmax/luister/radio/w/winwin~20-368/winwin~20-36150-0/